Ü

Burdur Şehri

Genel Bilgiler

Burdur İsminin Menşei
Burdur isminin menşei hakkında çeşitli rivayetler ve efsaneler mevcuttur.

Eski Yunan Mitolojisinde kahraman Ulis, tanrıların gazabına uğrar. Yunanistan’dan kovulur. Yolu Antalya yakınlarına düşer. Geceleri kutup yıldızına bakarak, kuzeye doğru ilerler. Karşısına bir göl çıkar ve o sırada gaibten bir sese ona Rumca ve eski  Latince “Ezostas! (Burada dur!)” diye seslenir. Ulis burada durur ve burayı yurt tutar. Selçuklular Anadolu fetihleri sırasında Burdur’u fethederler. Köyün ismini “Ezostas” olarak öğrenirler. Rumca bilmedikleri için manasını sorarlar. “Burada dur” anlamına geldiğini öğrenirler. Buraya yerleşen Türkmen aşiretleri “Burada dur” kelimesini zamanla “Burdur” olarak telaffuz etmeye başlarlar ve bu kelime şehrin yeni ismi olur.

İstasyon civarında bulunan höyüğün ismi “Polydorion”dur. “Polydorion” eski Rumcada “tarf taşı, taşlık yer” anlamına gelmektedir.  Bizans döneminde de buraya “Polydorion” denilirdi. Bir rivayete göre “Polydorion” sözcüğü önce “Polydor” olarak söylenmiş, daha sonra da “Burdur” olarak söylenmiştir.

Kimi kaynaklara göre Burdur yöresinin eski adı “Limobrama” idi. “Limobrama” kelimesi “göl kenti” anlamına gelen “Limonobria” sözcüğünden türemiş, sonra da değişerek “Burdur” olarak telaffuz edilmeye başlanmıştır.

Burdur şehrini kuran Türkmen boylarından Kınalı aşireti mensupları burayı bulduklarında, bölgenin güzelliği karşısında “Cennet buradadır” demişler ve “buradadır” sözü zamanla halk arasında “Burdur” haline dönüşmüştür.

Bir rivayete göre de, 1071–1100 yıllarında Türkmen boyunu Kınalı aşireti doğrudan Pisidia’ya gelerek “Polydorion” ismi ile anılmakta olan Burdur’a yerleşir ve diğer Türk boyları gibi çadır hayatı yaşamaya başlar. Civara yerleşmiş başka bir aşiretin beyi, Kınalı aşiretini ziyarete gelir ve yaklaşık 200 çadırın düzenli yerleşimi karşısında çok etkilenir. Duygularını “Ne güzel tirkemiş, ne güzel tirkemiş” sözleri ile ifade eder. Bu söz aşiret halkının dilinden düşmez ve “Tirkemiş” yeni yurdun adı olur.

Çay kenarındaki düz alanda kurulan Tirkemiş sel baskınlarından ve çevresindeki bataklıklar nedeniyle de sıtmadan etkilenirler. Aşiret reisi  aile reislerini de yanına alarak yeni yer aramaya başlarlar. Yine çay kenarında Alan Pazarı mevkiinin yeni yerleşim merkezi olarak  uygun olduğuna karar verilir. Aşiret reisi aile reislerini “Sen burada dur!, sen burada dur!” diyerek yerleştirir. “Burada dur” sözü zamanla aşiret halkı arasında “Burdur” olarak telaffuz edilmeye başlanır. Başka bir rivayete göre Burdur’un ilk sakinleri, yerleşmek için yer ararlarken, içlerinden bir heyet, münasip bir yer bulmak için bazı denemelere girişirler. Ellerine bir ciğer alarak, göl kıyısına bırakırlar ve ikinci gün bakarlar ki, ciğer kokuşmuş. Başka bir ciğeri bugünkü bağ ve bahçelerin bulunduğu yere koyarlar ve bu ciğerde, üç gün sonra kokuşur. Buranın da yaşamaya elverişli olmadığını gören heyet, bu defa ciğeri bugünkü Ulu Cami’nin bulunduğu yere koyarlar. Ciğer burada sekiz günde kokuşur. Bu olay üzerine en sıhhi ve elverişli yerin burası olduğunu anlayarak, “Burada durulur” derler. Bunun üzerine şehrin adı “Burdur” olur .

Rivayete göre Selçuklular, Anadolu’yu ele geçirip Konya’yı başkent yaptıkları sırada, Selçuklu Sultanı  bir düş görür. Düşünde atalarından biri [9] ona; “Er geç bu toprakların tümü senindir. Yarından tezi yok, atını güneybatıya sür. Biz sana dur deyinceye kadar ilerle!” der. Sultan atına atlar, yollara düşer. Pek çok yeri ele geçirir. Bir gün ilerlerken “Burada dur” diye bir ses duyar. Düşünü hatırlayarak durur. Durduğu yerde bir kasaba kurulur. Adı da “Burada dur”dan esinlenerek “Burdur” olur.

Halk arasında anlatılan bir rivayete göre de, Horasan’dan Anadolu’ya göç eden bir Türkmen aşiretinin âmâ, yaşlı reisi vardır. Aşiret, şehrin şimdiki bulunduğu yere geldiğinde yaşlı reis oğluna seslenir: “Oğul burnuma güzel kokular gelir. Anlaşılan burası hem sulak, hem de bağlık bir yerdir. Burada dur, burada ilini kur!” der. Bu yerin adı da zamanla “Burdur” olarak değişir.

Osman Gazi dönemine ait bir rivayete göre ise; Burdur şöhretli bir devlet ileri geleninin ismidir.  Burdur yöresi o güne kadar “Türkmen Halis” ismiyle anılmıştır. Burdur’un Osmanlı Devleti hâkimiyeti altına girmesi ile Osman Gazi’nin hizmetinde ve soylu bir kimse olan “Burdur” ismindeki zatın ismine izafeten, ele geçirilen şehre “Burdur” ismi verilmiştir.

Osmanlı Devleti dönemiyle diğer bir rivayette, Yavuz Sultan Selim Han dönemine aittir. Osmanlı şehzadelerinden Korkut Han’ın biraderi Yavuz Sultan Selim Han saltanat kavgaları dolayısıyla Teke Beyi Kasım’ı takip kumandanı olarak Burdur’da olduğu bilinen Korkut Han’ı yakalatmak için gönderir. Teke Beyi Kasım halkı halen “Sultan Ere (Sultan Nerede?)” ismiyle anılan derede toplar ve halka Korkut Han’ın nerede olduğunu sorar. Halkta cevap olarak “Buradadır” der. “Buradadır” sözü zamanla “Burdur” olur.*

Burdur kelimesinin “Bordür”den geldiği söylenir ki, bor bir nevi tarf ve topraktan müteşekkil bir saha olması itibariyle, civardaki Uluborlu ve Keçiborlu taraflarındaki halk Burdur ve civarını kastederek “orası da bordur” yani “buralar gibidir” şeklinde bir ifade kullanmışlardır. Bu söyleyiş zamanla “Burdur” şekline dönüşmüştür.

Burdur isminin halen dilimizde kullanılan ve caddelerin kenarlarındaki taşlara verilen isim bordürden geldiği de rivayet olunmaktadır.

Naci Kum ise “Burdur” kelimesinin anlamı ile ilgili üç değişik tanım yapmıştır.Bu tanımlara göre;

1.      Bur-dur: Bur (koku) ile dur (rabt edatından) teşekkül etmiş öz Türkçe bir kelimedir.
2.      Bul- dur: Bul (kıymet, değer) ile dur (rabt edatından) teşekkül etmiş bir kelimedir.
3.      Buldur: Damla anlamındadır.

  “Burdur” isminin “Burada dur” dan geldiği, bu deyimin yer aldığı rivayetlerin fazlalığından  anlaşılmaktadır. Ancak bu rivayetlerin sadece Selçuklular dönemine ait olanlarının doğruluk payı büyüktür. Zira Hamidoğulları zamanında ( Hicri 725 - Miladi 1325) Burdur’a gelen ünlü Arap seyyahı İbn-i Batuta Burdur’un ismini    ( Birdir ) olarak yazmıştır. Bu nedenle Hamidoğulları ve daha sonraki dönemlere ait rivayetlerin hiçbir geçerliliği yoktur.

* 1926–1927 Türkiye Cumhuriyeti Devlet Salnamesi, s. 734.  1967 Burdur İl Yıllığında; Korkut Han’ı yakalamaya gelen Teke Beyi Kasım halkı toplar ve Korkut Han’ın nerede olduğunu sorar. Bu soruş şekli çok şiddetli ve celallidir. “Sultan Korkut ere buldur!... Buldur!” diye defalarca bağırır. Hatta Burdur Beyi’ni halkın huzurunda kırbaçlattığı rivayet olunur. Orada bulunanlara “Buldur” kelimesi o kadar tesir etmiştir ki, buranın isminin “Buldur” olarak bu hadiseden geldiği rivayet olunur.(Burdur 1967 İl Yıllığı, s.110).

Halen yöre halkı arasında Burdur ismi “Buldur” olarak telaffuz edilmektedir. Ayrıca Avrupalı seyyah ve yazarlarda Burdur’u  eserlerinde ‘Buldur’ olarak yazmışlardır. Bu konuda bkz. Bilal Şimşir, İngiliz Belgelerinde Atatürk, Cilt 1, T.T.K., Ankara 1973, s.342.

TARİH ÖNCESİ ÇAĞLARI

İlimizin tarihi; Neolotik Çağa kadar inmektedir.1957-1960 yılları arasında Prof.J.Mellaart tarafından Hacılar’da yapılan kazılarda Neolitik kültürün bütün ayrıntılarını ortaya çıkarmıştır. Bu bulgular M.Ö.7000 yıllarına inmektedir. Yine 1978-1988 yılları arasında Kuruçay Höyükte ve 1989-1992 yılları arasında Bucak Höyücek Höyükte Prof.Dr.Refik DURU tarafından yapılan kazılarda da Neolitik çağın kültürüne rastlanılmıştır. Bu çağın en önemli özelliği: İnsanların,hayvanları evcilleştirmesi,çanak-çömlek yapımını öğrenmiş bulunmasıdır. Anadolu’nun ilk heykelcikleri olarak bilinen ANA İLAHE’yi temsil eden pişmiş toprak figürünler ve süs eşyaları Neolitik Çağda Hacıların en önemli eserleridir.

Kalkolitik Çağ; Neolitik çağdan sonra gelen M.Ö.5400-3000 yılları arasındaki çağdır. Bu çağda taş,kemik ve ağaç aletlerin yanısıra,madenin de kullanılmaya başlanmış olması bu çağın en önemli özelliğidir. Kuruçay Höyükte bulunan madeni keskiler,ok uçları gibi aletler çağın özelliğini yansıtırlar. Ayrıca Uğurlu Höyük,Kızılkaya Höyük,Karamanlı Çamur Höyük,Tefenni Beyköy Höyükte bu çağı destekleyen malzemeler elde edilmiştir.M.Ö. 3000-2000 yılları arasına tarihlenen Eski Tunç Çağında,medeniyet daha gelişmiş,taş aletlerin yerini tunçtan yapılan aletler almıştır. Çağın özelliklerini yansıtan bir başka grup da,pişmiş toprak ve mermerden yapılmış keman tipi idollerdir. İlimizde Yassıgüme Höyük,Burdur Höyük,İncirdere Höyük,Tepecik Höyük gibi yerleşim yerlerinde eski tunç çağı malzemesi yaygın olarak tespit edilmiştir.İlimiz, bugünkü sınırları ile Isparta ve Antalya illerini de içine alan antik PİSİDİA bölgesinde kalmaktadır. Bu bölge Pers döneminin ortalarına kadar karanlıkta kalmış,henüz aydınlatılamamıştır. Bölge, M.Ö. 2000 yıllarında ARZAVA konfederasyonunun siyasi merkezi olmuştur. Bu durum M:Ö. 1000 yılına kadar çeşitli toplumların yerleşmesiyle devam eder.M.Ö. 8.yy’da Pisidia’nın batı bölgesi Friglerin hakimiyetine girmiştir. Yarışlı Gölü’ndeki yerleşim yerinde Frig keramiklerinin bulunması bu tezi desteklemektedir. M.Ö. 696-676 Frig devletini yıkan Lidyalıların bölgeye hakim olduğunu görüyoruz.M.Ö. 546 yılında Lidyalıları yenen Persler,bölgeyi ele geçirmişlerdir. M.Ö. 334’te Büyük İskender,Biga Çayı kenarında Persleri mağlup eder ve Anadolu’ya yönelir. Önce Bodrum,Milet ve Phaselis’i alır. Daha sonra Perge,Side,Aspendos’u alır ve M.Ö.333’te de Sagalassos ve Kremna’yı da zapteder. Büyük İskenderin M.Ö. 323 yılında ölümü,imparatorluğun paylaşılmasına sebep olur. Bölgeye, M.Ö. 321 yılında komutan Antigonos hakim olur.Fakat M.Ö.301 yılında İpsos Savaşında Selefkoslulara yenilince ülkesini kaybeder. Selefkoslardan sonra bölge,Bergama krallığına ve daha sonra da Roma’ya bağlanır. Bu durum, M.S. 395 yılına kadar devam eder. Bu yıl Roma İmparatorluğu ikiye bölünür; bölge Doğu Roma(Bizans) idaresine girer. Bu durum M.S. Xl yy. sonlarına kadar devam eder ve bu tarihten itibaren Türk hakimiyeti başlar. Roma çağında Psidia’nın her tarafında kesif bir yerleşme vardır. Bir çok yeni şehir kurulmuş, eski merkezler yeniden onarılmıştır.

TÜRK TARİH DÖNEMİ

1071 Malazgirt Meydan Muharebesinden sonra ise bölge; sırasıyla Selçuklular, Hamitoğulları ve Osmanlıların hakimiyeti altına girmiştir. Anadolu’ya yayılan Oğuz boyları muhtemelen 1075’lerde o zaman Psidia diye adlandırılan bölgeye ve Burdur’a yerleşmeye başladılar. İlk yerleşim yerleri Şekerpınarı-Hamam bendi mevkii olmuştur. Çoğunluğu Kınalı aşiretinden olan Türkmenler, en az 2000 çadırdan meydana gelen bir toplulukla yerleşim yerleri kurmaya başladılar. Başlangıçta kendi başlarına hiçbir devlete bağlı olmadan ve komşuları olan Bizanslılarla mücadele ederek varlıklarını sürdürdüler. Bu mücadelelerin en önemlisi Dinar yakınlarında Bizanslı Manüel Kommenos komutasındaki orduyu yenmeleridir.Bilhassa Haçlı Seferleri döneminde Selçuklu Hükümdarı I. Mesut ve II. Kılıçarslan'ın Erle ovasında bu orduyu yenilgiye uğratması Selçuklu hakimiyetini bu bölgede kolaylaştırdı. Selçuklu Hükümdarı II. İzzeddin Kılıçarslan Denizli, Uluborlu, Burdur ve Antalya'ya kadar olan bölgeyi ve Türkmen aşiretlerini idaresi altına aldı.

Fakat Türkmen aşiretleri üzerinde tam bir otorite sağlayamadı. Bölge; 1219 ve 1236 yıllarında tekrar I. Keykavus ve Alaaddin Keykubat tarafından alındı. Böylece, bölge kesinlikle Selçuklu hakimiyetine girmiş oldu. 1257 yılında Selçuklu Devleti üç kardeş arasında pay edildi. Fakat II. Alaaddin Keykubat ölünce, II.İzeddin ve IV. Rukneddin Kılıçarslan arasında paylaşıldı. Ama iki kardeş arasında çıkan şavaşta Rukneddin yenildi ve Burdur kalesine hapsedildi. 1259 tarihinde hapisten çıkarak Selçuklu tahtına oturdu. Rukneddin Kılıçarslan hapis dönemi olaylarının intikamını almaya başladı. Bu yüzden huzursuzluk arttı. Bu arada Baba İlyas ve Baba İshak isyanları da devletin otoritesini sarstı. Ve nihayet Selçuklu Devleti 1303 yılında tamamen ortadan kalktı.Bu otorite boşluğundan istifade eden Selçukluya bağlı aşiret ve oymakların "Uç" Beyleri de kendi başlarına hükümet kurmaya başladılar.

Antalya ve Denizli'nin Türk hakimiyetine girmesinden sonra akın akın gelen aşiret ve oymaklar, bilhassa Kayı, Avşar, Bayındır, Büğdüz, Yazır, Yiva ve diğerlerinin toplamı 200 bin çadıra ulaşmıştı. Bu türkmen nüfusunun merkezi de Burdur olmuştur. Celaleddin Harzemşah'ın komutanlarından ve Yomut kabilesinden olan Hamit Bey, Selçukluların döneminde Burdur ve Çığralı'ya kadar olan bölgenin sınır beyiydi. Selçuklunun yıkılma dönemine denk gelen Hamitoğulları Beyliğinin esas kurucusu Hamit Bey'in torunu olan Felekeddin Dündar Beydir. Bir "Uç" beyi olan Dündar Bey, beyliğini Burdur'da ilan ederek, beyliğini dedesinin adına hürmeten "Hamitoğulları" olarak duyurdu. Hamitoğullarının en parlak dönemi Dündar Bey'in zamanıdır. Beyliğin sınırları genişlemiş, Antalya, Gölhisar ve Korkuteli beyliğe katılmıştır. Burdur ili, dönemin en önemli merkezi olmuştur. Sanat, ticaret ve nakliye gelişmiştir.

İlhanlılar Anadolu’ya geldiğinde diğer beylikler gibi Hamitoğulları da bağlılıklarını Başvezir Emirçoban’a bildirerek, İlhanlı fırtınasını kazasız atlatma yoluna gitmiştir. Emirçobanoğlu Timurtaş’ı (Demirtaş), Anadolu Valisi olarak atamıştır. Timurtaş Anadolu’daki beylikleri tek tek ortadan kaldırmaya başlamıştır. Hamitoğulları'nın da üzerine yürüdü. Dündar Beyi 1323 yılında Antalya’da öldürdü ve Hamitoğullarının toprağını ilhak etti. Bu durum karşısında Dündar Beyin oğulları memleketten kaçtılar. Bu hakimiyet 1327 yılına kadar devam etti. Oğlunun yaptıklarını tasvip etmeyen Emirçoban, Anadolu’ya gelerek oğlunu ortadan kaldırmak istedi. Timurtaş Mısır’a kaçtı, fakat orada öldürüldü.
Dündar Beyin oğlu Hızır Bey Eğirdir’e gelerek Hamitoğulları'nın topraklarının bir kısmında hakimiyet kurdu.

Hızır Beyin ölümünden sonra yerine, Dündar Beyin diğer oğlu İshak Bey geçti. İshak Beyin Beyşehir ve Akşehir’e kadar beyliğin sınırlarını genişlettiğini görüyoruz. İshak Beyin 1335’te ölümünden sonra yerine oğlu Muzafereddin Mustafa Bey geçti. Onun da yerine oğlu Hüsameddin İlyas Bey 1349’da başa geçti. İlyas Bey Karamanoğullarıyla savaştı; fakat topraklarını kaybetti. Germiyanoğulları'nın yardımıyla topraklarını geri aldı. Yerine geçen Kemaleddin Hüseyin Bey, Karamanoğulları’nın saldırısına uğradı. Ama Osmanlılar ve Germiyanoğulları’nın yardımıyla kurtuldu. Bu sırada Anadolu’nun Söğüt Bölgesinde gittikçe büyüyen ve kuvvetlenen ve Osmanoğulları tarafından kurulan Osmanlı Devleti dikkat çekiyordu. Osmanlı padişahı Murat Hüdavendigar Kosova’da şehit olunca yerine oğlu Yıldırım Beyazıt geçmişti. Yıldırım Beyazıt’ın hükümdarlığını başta Karamanoğulları olmak üzere diğer beylikler de tanımadılar. Yıldırım Beyazıt Anadolu’ya geçerek bu beylikleri teker teker ortadan kaldırdı. Hamitoğulları Beyliğini de ortadan kaldırarak Anadolu Beylerbeyliğinin merkezi olan Kütahya’ya bağladı (1391). Böylece Hamitoğulları ve diğer beylikler ortadan kalkmış ve Anadolu’da Türk Birliği sağlanmıştır. Hamitoğullarının son beyi Kemaleddin Hüseyin Beyin oğlu Mustafa Bey, Osmanlı komutanı olarak görev almıştır. Böylece Burdur’un Osmanlı Dönemi başlamıştır.

Osmanlı Şehzadelerinden I. Beyazıt ve ll. Selim Kütahya’da Beylerbeyi olarak bulundular. ll. Beyazıt zamanında Şah Kulu ayaklanması ortaya çıkmıştır. Şah Kulu Şehzade Korkut’un Antalya’dan Manisa’ya giden hazinesini yağmalamış, Antalya, İstanos, Elmalı, Burdur ve Keçiborlu’yu basarak, buraların kadılarını ve bir çok insanı öldürmüştür. Şah Kulu sonunda İran’a sığınmış ve böylece tehlike ortadan kalkmıştır.

XVl. yy'a kadar Burdur'da önemli olaylar olmamıştır. 1522’de de Burdur Tirkemiş İlçesi merkezi durumundadır. Bu dönemde şehir eskiye nazaran daha gelişmiştir. XVl. yy'ın sonuna doğru şehir biraz daha büyümüştür. Ekonomi canlanmıştır. Bu bakımdan verilen vergiler fazlalaşmıştır. 1839 Tanzimat hareketinden sonra Burdur, Kütahya ilinden ayrılarak Konya ilinin Isparta kaymakamlığına bağlandı. 1850 yılına kadar bu bağımlılık sürdü. Daha sonra başta Saden oğlu Hacı İsmail Ağa olmak üzere Burdur’un Sancak olması için uğraşmışlar ve 1872 yılında Burdur sancak olmuştur. Burdur’un ilk sancakbeyi Mehmet İzzet Paşadır.

Osmanlı Devleti 1914’de 1. Dünya Savaşına katılınca bütün yurtta seferberlik ilan edilmiş ve aynı yıl Burdur’da şiddetli bir deprem olmuş, yaklaşık 4000 kişi ölmüş ve şehrin önemli dini yapıları bu depremde yıkılmıştır. Her iki felaket birleşmiş ve Burdurlular birkaç yıl bu kötü şartlar altında yaşamışlardır.

1920 yılında müstakil mutasarrıflık olan Burdur, doğrudan hükümet merkezi olan İstanbul’a bağlanmıştır. 1.Dünya Savaşının yenilgi ile neticelenmesinden sonra İtalyanlar Antalya’ya asker çıkardılar. Burdur’a gelerek merkez komutanlığı kurdular. Burdur düşmanın yurttan atılmasından sonra kurulan yeni Türkiye Cumhuriyetinde 1923 yılında İl olarak yerini almıştır.

Harita Bilgisi

Bu Şehirdeki İlçeler

  • ▪ Merkez
  • ▪ Ağlasun
  • ▪ Altınyayla
  • ▪ Bucak
  • ▪ Çavdır
  • ▪ Çeltikçi
  • ▪ Gölhisar
  • ▪ Karamanlı
  • ▪ Kemer
  • ▪ Tefenni
  • ▪ Yeşilova

Bu Şehirdeki Üniversiteler

Yurdunuzu yönetmek mi istiyorsunuz?

Bize Ulaşın!

İLLERE GÖRE
YURTLAR

Üniversite Yurtları sana en uygun yurdu
bulmana yardımcı olur.
Hemen ara!

TÜM İLLERİ GÖR